Osmanlı’nın Vitrini Selanik

Osmanlı Devleti’nin Rumeli’deki önemli şehirlerinden olan Selanik; gelişmiş bir limana sahipti ve ekonomik olarak gelişmiş bir şehirdi, gelişmiş bir ticaret hayatı vardı.

Avrupa’daki önemli şehirlere ve İstanbul’a demiryolu bağlantısı vardı. Avrupa’daki gelişmeler bu sayede kısa sürede şehre geliyordu. Bu sebeple de’’ batıya erken açılan kent’’  olarak ifade edilir.

Şehirde çoğunluğu Türkler olmak üzere Rum, Sırp, Bulgar, Ermeni vb. uluslar bir arada yaşıyordu.  Bu çok uluslu yapı şehrin zengin bir kültürel yapıya sahip olmasını sağlamıştır.

Osmanlı Devleti’nin başarıyla uygulandığı hoşgörü politikası sayesinde uyum içerisinde yaşayan bu milletler, Avrupalı devletlerin de kışkırtmasıyla, Fransız İhtilali’nin getirdiği MİLLİYETÇİLİK akımının etkisiyle kendi bağımsız devletlerini kurmak için isyan etmişlerdi. Osmanlı aydınları bu isyanları

ve Osmanlı’nın parçalanmasını önlemek için fikir akımları ortaya attılar.

Osmanlı Devleti’ni Parçalanmaktan Kurtarmak İçin Ortaya Atılan Fikir Akımları

Osmanlıcılık: Ülkede yaşayan herkesin din, dil, ırk  farkı gözetilmeden eşit tutulduğunda devletin dağılmaktan kurtulacağını savunuyorlardı. Bu yüzden Meşrutiyetin ilan ettirilmesi için mücadele ettiler. Selanik’te örgütlendiler. Düşüncelerini yaymak için gazete ve dergi çıkardılar. Sonuçta 1908’de II. Abdülhamit’e Meşrutiyet’i ilan ettirdiler.

Ancak milliyetçi içerikli isyanların devam etmesi ve 1877-1878 Osmanlı Rus savaşı sırasında azınlıkların Rusya’yı destelemeleri üzerine II:Abdülhamit Mebusan Meclisini kapatmış böylece bu fikir akımının devlet tarafından uygulanmasına son verilmiştir.

Osmanlıcılık fikri,Balkan halklarını ve Arapları memnun etmemiş, ayrıca gelişen ve dünyaya yayılan milliyetçilik akımının gereklerine tamamen zıt bir şekilde ortaya çıktığı için başarısızlığa uğramıştır.Osmanlıcılık fikrinin başarısızlığının bir diğer nedeni de Avrupalı devletlerin Osmanlı Devletini parçalamak için yaptıkları yıkıcı çalışmalardır.[SPOT-1]

İslamcılık (Ümmetçilik- Panislamizm) : Bütün Müslümanların, Halifenin egemenliği altında toplanmasını amaçlayan bir düşüncedir. Bu düşünce I.Dünya savaşında Osmanlı Devleti’nin ilan ettiği “Kutsal cihad” çağrısına İslam toplumlarının gerekli desteği vermemesi ve Osmanlı sınırlarında yaşayan Müslüman Arapların Osmanlı ordularına karşı savaşmaları İslamcılık politikasının başarısızlığa uğratmıştır.

Batıcılık ( Çağdaşlık): Osmanlı’nın kurtuluşunun tek yolunun batıya ayak uydurmak olduğunu belirten bir görüştür. Atatürk’ün bütünleyici ilkelerinden biri de “çağdaşçılık ve batılılaşma” olmuştur.Yeni Türk devletinin kurulduğu dönemde ulaşılmak istenen gelişmelerin hemen hemen tamamının batı dünyasında olması, çağdaşlaşmayı batılılaşmayla hale getirmiştir.

Türkçülük ( Turancılık- Milliyetçilik):  Bütün Türkleri tek bir devlet ve bayrak altında toplamak isteyen düşünce akımıdır. Osmanlı Devleti içinde yaşayan Türkleri milli bir duygu ile bilinçlendirmeyi

amaçlamıştır.Balkan Savaşlarından sonra Osmanlıcılık akımının  zayıflaması ile Osmanlı yönetimine hakim olan düşünce akımıdır.

Mustafa Kemal Okulda

      Mustafa’nın okul çağı gelince annesi ile babası arasında anlaşmazlık yaşandı. Ali Rıza Efendi Mustafa’nın yeni yöntemlerle eğitim almasını istiyordu. Zübeyde Hanım ise Mustafa’nın Mahalle Mektebine gitmesini ve dini eğitim almasını istiyordu. Önce annesinin istediği gibi Mahalle Mektebine başlayan Mustafa iki gün sonra buradan alınarak Şemsi Efendi İlkokuluna başladı.[SPOT-3]

Mustafa Kemal’in okuduğu okullar şöyledir:

1-Mahalle Mektebi

Mustafa’nın Mahalle Mektebindeki eğitimi Ali Rıza Bey’in etkisiyle sadece iki gün sürdü. Ardından babası tarafından batılı tarzda eğitim veren  Şemsi Efendi İlkokulu’na kaydedildi.

2- Şemsi Efendi İlkokulu

 Şemsi Efendi okulunda sırada oturan öğrencilere, kara tahtada, tebeşir kullanılarak modern ve laik bir eğitim veriliyordu . Mustafa  ilkokulu burada bitirdi.  Ali Rıza Efendinin ölmesi üzerine ortaokula başlayamadı, eğitimine bir süre ara vermek zorunda kaldı.

3-Selanik Mülkiye Rüştiyesi

Mustafa babasının ölümü üzerine eğitimine ara vermiş bir süre sonra Selanik Mülkiye Rüştiyesine başlad. Bir süre sonra mahallesindeki subay abilerine çok özendiği için gizlice askeri okul sınavlarına girdi. Okulu bıraktı, bu sivil okulu bırakması Mustafa’ya askerliğe giden yolu açmış oldu.

4-Selanik Askeri Rüştiyesi

Annesinden habersiz askeri okul sınavlarına giren Mustafa, Selanik Askeri Rüştiyesini kazandı. Askeri rüştiyede askerlik üzerine eğitim veriliyordu. Kısa sürede derslerindeki başarısı ve davranışları ile kendisini sevdirdi. Özellikle matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa ‘nın dikkatini kısa sürede çekmişti. Bu sevgisi ve olgunluğu sayesinde Mustafa’ya bu okulda Matematik öğretmeni tarafından “Kemal” ismi verildi.

5-Manastır Askeri İdadisi:

Mustafa Kemal ilk defa Selanik’ten ayrılarak Manastır’a geldi, yatılı olarak Manastır Askeri İdadisinde eğitime başladı. Aynı şekilde Mustafa Kemal’in tarihe olan ilgilisi tarih öğretmeni Kolağası Tevfik Bey burada başlamıştır. Bu M. Kemal’de milli duyguların gelişmesinde oldukça etkili olmuştur. Bu okulun hedefi Harp okullarına öğrenci hazırlamaktı. Manastır  Batı Makedonya’da bir eyalet ve ordu merkeziydi. Balkanlarda bu sırada başlayan bağımsızlık hareketleri nedeniyle son derece hassas bir bölgeydi. Türk-Yunan savaşı patlak verdi. Bunun sonucunda orduya katılmak için M. Kemal bir arkadaşı ile birlikte b okuldan kaçtılar ama yaşları küçük olduğu için geri gönderildiler. Manastır Askeri İdadisindeki yıllarında tarihe olduğu gibi  edebiyata da büyük ilgi duymuştu. Bunda sınıf arkadaşı Ömer Naci’nin etkisi vardı. Onun bu ilgisini gören edebiyat öğretmeni Mehmet Asım Bey ona askerlik derslerine daha çok önem vermesini öğütlemiştir.[SPOT-4]

6-Harp Okulu

Manastır Askeri İdadisinden başarı ile mezun olan Mustafa Kemal İstanbul Harp Okuluna girdi. Buraya başladığı andan itibaren askeri eğitimin yanı sıra siyasal anlamda da kendini geliştirdi. Çünkü bu okul Osmanlı’nın başkenti olan İstanbul’daydı. 1902 yılında “Teğmen” rütbesi ile mezun oldu.

7- Harp Akademisi

Mustafa Kemal 1902 yılında Harp Akademisine başladı. Harp akademisinde zekâsı, yetenekleri, üstün kişiliği, hem öğretmenleri hem de arkadaşları tarafından takdir gördü. Ülke sorunlarıyla ilgilendi, düşüncelerini yaymak için arkadaşlarıyla konuşmalara yaptı, düşüncelerini cesurca söyledi böylece aydın bir subay olarak adından söz ettirdi. Hatta Harp akademisinde arkadaşlarıyla bu okulda bir gazete bile çıkarmışlardı. 1905 yılında “Kurmay Yüzbaşı” olarak mezun oldu ve orduya katıldı.